Depo sertifikaları, 6362 Sermaye Piyasası Kanunu’nun 3/o maddesi uyarınca paylara ya da menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere ilişkin menkul kıymet olarak çıkarılmış bir sermaye piyasası aracıdır. Tanımın lafzından da anlaşılacağı üzere depo sertifikaları müstakil bir sermaye piyasası aracı olmayıp, ilişkin olduğu pay ya da borçlanma aracını temsil eden bir sermaye piyasası aracıdır.

Mahiyeti itibari ile de açıklamak gerekirse depo sertifikaları; âtıl yatırımlarını değerlendirmek isteyen hisse senedi yatırımcısının, yabancı ülke borsalarında halka arz olmuş şirketlerin hisse senetlerine yatırım yapılabilmesi amacıyla belirli standartlar çerçevesinde üretilen sermaye piyasası araçlarıdır. Şirketler yerleşik bulundukları ülkelerin dışında olağan yollardan bir halka arz süreci de yürütebilmekte iken, depo sertifikaları ile de yabancı ülke borsalarına kote olabilmektedirler. Bu amaç doğrultusunda depo sertifikaları, özellikle hisse senedine bağlı olmak üzere yabancı sermaye piyasası aracının, bir kuruluşa depo edilerek çıkarılan ve bunların üzerindeki hakların temsil edildiği araçlardır. Depo Kuruluşları, müşterilerinin fonlarının veya menkul kıymetlerinin gözetimini elinde bulunduran sermaye piyasası düzenleyicisi tarafından lisanslandırılmış, bu fonları saklama kurallarının gerektirdiği şekilde koruyan kuruluşlardır. Saklama kuralı, yatırımcılara yetkilendirilmiş kayıtlı yatırım danışmanları tarafından hırsızlık veya kötüye kullanım olasılığına karşı ek koruma sağlamak için tasarlanmıştır. ADR saklama bankaları, ADR’nin altında yatan yabancı hisseleri elinde tutan ve ADR’leri ABD’deki veya diğer ülkelerdeki yatırımcılara veren bankalardır. ABD merkezli bankalardan JPMorgan Chase Bank, The Bank of New York Mellon, Citibank ADR’ler de dahil olmak üzere saklama hizmetlerinde güçlü bir üne sahip küresel bankalardır. Deutsche Bank ve HSBC de ADR’lar dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki müşterilere finansal hizmetler sağlama konusunda uzun bir geçmişe sahip küresel bankalardır. Gözaltı hizmetlerinde güçlü bir itibar ile Asya, Avrupa ve Amerika’da geniş bir yönetim ağına sahiptirler. Bu bankalar, dünyadaki en tanınmış ve saygın ADR saklama bankalarından sadece birkaç örnektir. ADR saklama hizmetleri de sunan başka birçok banka vardır ve saklama bankası seçimi, ihraççının ve yatırımcıların özel ihtiyaçları da dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır.

Depo sertifikaları ilk olarak ABD sermaye piyasalarındaki ağır ihraç koşullarını hafifletmek amacı ile daha önce kotasyon şartları ABD otoritelerince kabul görmüş bir borsada kote olan şirketlerin paylarının ABD sermaye piyasalarında ihraç edilebilmesi için müstakil bir sermaye piyasası aracı olarak American Depository Receipt’s (ADR’s) olarak ihraç edilmiştir. Bu yol ile ABD’li yatırımcılar yabancı şirketlere doğrudan ve döviz cinsi farklılığı olmadan yatırım yapabilme imkanı bulmuş iken yabancı şirketler de farklı bir piyasadan kolaylıkla likidite ihtiyaçlarını karşılamışlardır. ADR’ın ilk örneği 29 Nisan 1927 yılında J.P Morgan tarafından dönemin ünlü İngiliz perakende firması Selfridges Provincial Stores Limited şirketinin hisselerine ilişkin New York Curb Exchange borsasında ihraç edilmiştir. Devam eden süreçte şirketler ABD sermaye piyasalarının yanı sıra farklı yabancı ülke borsalarında da kote olma amacıyla depo sertifikaları ihraç etmiş, bu sertifikalar ise Global Depository Receipt’s (GDR’s) olarak adlandırılmıştır. ADRlar yalnızca ABD sermaye piyasalarında listelenirken GDRlar çoğunlukla Londra ve Frankfurt borsaları başta olmak üzere Avrupa ve Asya borsalarında listelenmektedir.

Kaan Özçelik
Latest posts by Kaan Özçelik (see all)