Bazı unicorn adayları, daha proje ve fikir aşamasında kendilerini belli ederek yatırımcı bulmakta veya büyük ve nitelikli yatırımcılar tarafından astronomik bedellere satın alınmaktadır. Bazen de proje ve iş fikirleri gerçekleştirmeye başladıktan kısa bir süre sonra yatırımcı bulmakta veya büyük bir satın almaya konu olmaktadır. Örnek vermek gerekirse Oculus VR, ürün geliştirme aşamasındayken 2014 yılında Facebook, Inc. tarafından 2 milyar Amerikan Doları karşılığında satın alınmıştır. Yine Türkiye merkezli bir mobil oyun üreticisi faaliyete geçtikten yıllar sonra ise 2020 yılında ABD’li oyun şirketi Zynga tarafından 1.8 milyar Amerikan Doları karşılığında satın alınmıştır. Bu başarılı unicorn örnekleri olmasına rağmen yüksek büyüme potansiyeli taşıyan her girişim ve proje sonu büyük bir satın almayla sonuçlanan ölçeğe ulaşamayabiliyorlar. Bunun ardındaki neden ise genellikle girişimlerin veya projelerin kendini gerçekleştirmek için ihtiyaç duyulan erken dönem sermaye ihtiyacı oluyor.

Start-up ve scale-up olarak da tanımlanabilen girişim şirketleri ve projeler, iş fikirlerini gerçekleştirebilmek için erken dönem finansman ve yatırım ihtiyacı duyarlar. Bu şirketlerin veya projelerin henüz girişim aşamasında bulunmaları ve bulundukları ölçek sebebiyle finansmana ve yatırıma erişmeleri maliyetli olup bu husus çeşitli zorlukları da beraberinde getirmektedir. Mikro finansman arzının azlığı ve erişilebilir olmaması ile özellikle 2008 küresel finansal kriz sonrasında banka kredisi gibi geleneksel borçlanma araçlarına erişimde yaşanan zorluklar sebebiyle girişim ekosistemini olumsuz etkilemiştir. Sermaye piyasalarında bir şirketin halka açılma yoluyla pay arz ederek finansman sağlayabilmesi için yeterli olgunlukta ve istikrarlı bir yapıda olması, geçmişteki finansal tablolarının ve performansının belirli şartları karşılaması ile geleceğe yönelik olumlu beklentilerinin olması, diğer bir deyişle hikayesinin olması gerekmekteyken girişim şirketleri ve projelerin, bu kriterler açısından yeterli olgunlukta olmaması diğer finansman araçlarının yanında halka arzı da zorlaştırmaktadır.

Böyle bir ortamda geçmişi çok eskilere dayanan kitle kaynağı bir internet teknolojisi tabanlı bir fonlama aracına dönüşerek geniş bir yatırımcı ve ihraççı kitlesine hitap etmeye başlamıştır. Kitle fonlaması olarak adlandırılan bu finansman modeli ile düşük maliyetle paya dayalı veya borca dayalı kitle fonlaması süreci başlatılarak girişim şirketlerinin gelecek vaat eden proje ve iş fikirlerinin gerçekleştirilmesi için geniş kitlelerden mikro ölçülerde pay veya borçlanma senedi ihraç ederek yatırım toplaması kolaylaşmıştır.

İnovasyon ve teknoloji içeren, aynı zamanda yüksek risk ile beraber yüksek büyüme potansiyeli taşıyan girişim ve projeler, ihtiyaç duyduğu kaynağa kitle fonlaması yoluyla kendilerini gerçekleştirme ve somutlaştırma imkanına kavuşurlar. Şöyle ki henüz kendini gerçekleştirememiş ama yüksek büyüme potansiyeli taşıyan proje ve girişimler, erken dönemde finansman ve melek yatırımcı çekemeyebilir. Bu halde yüksek büyüme potansiyeli karşısında riske edebilecekleri mikro fonları olan çok sayıda küçük yatırımcıdan fon toplayarak projelerini gerçekleştirme imkanına kavuşurlar. Finansman ihtiyacı ile iş fikirlerini ve projelerini gerçekleştirebilen bu girişim şirketleri, böylece uluslararası çapta daha büyük yatırımcıları çekme fırsatına kavuşurlar.

İlk başta bahsettiğim unicorn’lar, yüksek büyüme potansiyeli taşıyan ve inovasyon içeren girişim ve projeler için ulaşılması istenen bir hedef olduğu zannımca tartışmasızdır. Ancak yüksek potansiyeli olsa dahi büyük yatırımcıların dikkatini çekmeyen proje ve iş fikirleri, kitle fonlaması ile toplayacakları fon ile kendilerini gerçekleştirmeye başladığında daha büyük ve nitelikli yatırımcıların dikkatini çekerek Oculus VR ve Peak Games gibi örneklere dönüşebilir ve milyar dolarlık şirketler haline gelebilirler. Hal böyleyken girişimciler, proje ve iş fikirlerinin başarılı olarak satılması ile ciddi kazançlar elde ederken aynı zamanda kitle fonlaması yoluyla şirkete fon sağlayan mikro yatırımcılar da bu kazançtan istifade edebilirler.

Neticeten kitle fonlaması, erken dönem finansman ihtiyacı içindeki yüksek büyüme potansiyeli taşıyan ve inovasyon içeren girişim ve projelerin, fon toplayarak kendilerini gerçekleştirmesine ve unicorn olabilmesine olanak tanımaktadır.

Adem Gökmen
Latest posts by Adem Gökmen (see all)